2008 Mart sonu kamu borcu

Türkiye’nin birçok köşesinde sık sık konuşmalar yapan bir kişi olarak bazen hayretler içine düşüyorum. Türkiye’nin borç sayılarına her kişi kendi kafasına göre zam yapıyor, sanki sayıları bilen yokmuş gibi. Ve sonra siz yanlışları düzelttiğiniz zaman da kızıyorlar.

Şimdi gelelim Türkiye’nin gerçek borç büyüklüklerine. Özel sektör borçları ve özel sektör döviz pozisyon açığı konusuna birkaç gün evvel değinmiştik. Bugün ise kamu borçlarını, yani “Merkezi Yönetim borç stokunu” gündeme getiriyoruz.

Mart ayı sonu itibarıyla Merkezi Yönetim’in borç stoku 352.9 milyar YTL’ye ulaşmış durumda. Geçen yılın sonunda bu rakam 333.4 milyar YTL seviyesinde idi. Yani Merkezi Yönetim’in brüt borç stokunda 2008’in ilk çeyreğinde toplam 19.4 milyar YTL’lik bir artış söz konusu olmuş. Bu artışın detayına baktığımızda 11.2 milyar YTL’lik bölümünün iç borç stokundaki artıştan, kalan 8.3 milyar YTL’lik bölümünün ise dış borç stokundaki artıştan kaynaklandığını görüyoruz.

Ancak aynı borç rakamlarına ABD Doları cinsinden bakarsak, dış borç stokunun geçen yılın sonunda 67.1 milyar dolar seviyesinde olduğunu görüyoruz. Bu rakam mart ayı sonu itibarıyla 67.7 milyar YTL’ye yükselmiş. Yani üç aylık dönemde Merkezi Yönetim’in dış borç stokundaki artış dolar cinsinden sadece 0.6 milyar dolar olmuş. Dolayısıyla YTL cinsi olarak görülen 8.3 milyar YTL’lik artışın döviz kurundaki değişmelerden kaynaklandığını söyleyebiliriz.

Diğer yandan Merkezi Yönetim’in iç borç stokunun bir bölümünün dövize endeksli ya da döviz cinsinden olduğunu biliyoruz. Döviz cinsinden ya da dövize endeksli iç borç stokunu da ABD Doları cinsinden karşılaştırmak daha anlamlı. Geçen yılın sonunda 22.4 milyar ABD Doları seviyesinde olan döviz cinsinden ya da dövize endeksli iç borç stoku mart ayı sonu itibarıyla 21.7 milyar ABD Doları’na gerilemiş. Yani 0.7 milyar dolarlık bir azalma söz konusu. Dış borç stokundaki artışla birlikte değerlendirdiğimizde toplam döviz cinsi Merkezi Yönetim borcunun neredeyse hiç değişmediğini görüyoruz.

Gelelim Merkezi Yönetim’in YTL cinsinden olan iç borç stokuna. Dövize endeksli olan kısmı ayıkladığımızda YTL cinsi iç borç stokunun mart ayı sonu itibarıyla 238.8 milyar YTL olduğunu görüyoruz. Bu rakam 2007 yıl sonunda ise 229.2 milyar YTL seviyesinde imiş. Yani toplam artış 9.6 milyar YTL.

Bu artışın büyük bir bölümü (yaklaşık 8 milyar YTL’lik kısmı) piyasaya olan borç artışından kaynaklanmış. Merkezi Yönetim’in kamu kurumlarına olan borcundaki artış sadece 1.7 milyar YTL seviyesinde.

Toplam olarak bakılırsa Merkezi Yönetim’in YTL cinsi iç borcu geçen yılın büyük bir bölümünde ortalama 230 milyar YTL seviyesinde stabilize olmuş durumda idi. Şimdi ise 2008’in ilk çeyreğinde 240 milyar YTL seviyesine doğru bir yükselme var. Ancak uzun vadeli karşılaştırma yapılması için YTL cinsi iç borç rakamlarını enflasyon endeksi ile düzeltmemiz gerekiyor. Merkezi Yönetim’in YTL cinsi iç borç rakamının enflasyona göre düzeltilmiş seviyesini 2001 yılına kadar geriye götürdük. YTL cinsi iç borç stoku 2005 yılının eylül ayında en yüksek seviyesine çıkmış ve sonra azalmış. Eylül 2005’te görülen değer bugünün fiyatlarıyla 260 milyar civarında.

Önümüzdeki dönemde borç rakamlarındaki artış enflasyondaki artıştan daha düşük olursa iç borç rakamlarındaki reel azalma devam edecek. Ancak enflasyonun yükselmesi dolaylı olarak faiz oranlarını, dolayısıyla da faiz ödemelerini artıracağından sadece bütçe disiplini borç rakamlarını azaltmaya yeterli olmayacaktır. Dolayısıyla kısa vadede durum risksiz görünürken uzun vadede olumsuz görünüm söz konusu olabilir. Diğer yandan döviz kurundaki oynamalar da döviz cinsinden olan borcun YTL değerini artıracaktır. Bu durum da uzun vadede bir risk unsuru oluşturabilir.